De tijd van de grote, stichtende en enthousiasmerende verhalen is voorbij, wij leven in een postmoderne tijd. Althans, dat is de bewering van postmoderne filosofen. Maar ondanks het feit dat er geen meta-vertellingen meer bestaan (laat staan: mogelijk zijn), is er één groot verhaal dat zich vandaag de dag hardnekkiger dan ooit laat vertellen: het grote verhaal namelijk van de teloorgang van de grote verhalen en van de verbrokkeling van ons levenspatroon.
Zie hier de paradox van onze tijd. En die is lastig en ingrijpend, vooral als je zoals ik, werkt in een professionele wereld (zorg en welzijn) die nogal wat moeite heeft met het vormgeven van deze niet te stoppen beweging (die we op dit moment in mijn werkveld “kanteling” noemen). Aan de ene kant overheidsbestuurders, gesteund door hun beleidsmensen, die heel erg bezig zijn toch weer een groot doorwrocht systeem te maken, waarin alles klopt. Aan de andere kant individuele mensen en sociaal ondernemers die klein kijken en proberen te doen wat -op dat moment- nodig is.
Het lijkt een keus tussen weer een grote, schijnbaar mooi dichtgetimmerde institutie maken, waarin je alles ” in de hand” hebt of onder controle (in control) of aan de andere kant een fluïde wereld van losse verbanden, coalities, tijdelijke constructies en deconstructies.
Voor een bestuurder, die verantwoording moet afleggen in een politiek systeem, lijkt de keus makkelijk. (Schijnbare) zekerheid, risico uitsluiting en beheersen zijn termen waar hij (ik gebruik hier hij, maar kan uiteraard ook een zij zijn) zich comfortabel bij voelt. En zo niet dan zorgt het politieke systeem er wel voor dat hij dat gauw leert. Bestuurders en beleidsmensen houden niet van losse verbanden in fluïde werelden. Veel te onvoorspelbaar en, vooral, politiek risicovol!
Individuele ondernemende en verantwoordelijke burgers daarentegen houden helemaal niet van vaste systemen en bijbehorende bureaucratie. In een sterk veranderende wereld loopt het systeem altijd achter en leidt vaak tot frustratie en ergernis. Ik heb begrip voor zowel de bestuurder als de gefrustreerde burger. Maar daar schieten we niets mee op.
Ik merk de paradox ook in mijzelf al werkende hier in Rotterdam. Lang heb ik, als consultant en ambtenaar voor het systeem gewerkt, nu zit ik aan de andere kant! Het heeft ook wel even geduurd voordat ik mijn andere positie doorhad, echt voelde. En, het voelt echt als een “andere kant”. En dat verbaast mij elke dag weer. Toch raar, we staan voor hetzelfde en toch is er een “andere kant”. Ik dacht eerst dat ik naïef was
De laatste tijd heb ik nagedacht over dat gevoel van “andere kant”, hoe kan dat toch ontstaan. En , hoe kun je er vanaf komen. Kunnen we de paradox ontstijgen?
Een van de woorden die steeds bij mij omhoog komt is het woord vertrouwen en dan vooral gebrek daaraan. Gebrek aan vertrouwen is naar mijn waarneming een belangrijke oorzaak van het ontstaan van die “andere kant”. Ik hoor bestuurders roepen dat ze geen pinautomaat zijn en ik zie ondernemers slimme ideetjes ontwikkelen die hen vooral veel gewin moeten brengen en niet zozeer de burgers van Rotterdam verder brengen. Dat gedrag helpt niet.
De oplossing zit in zogenaamde zachte woorden als vertrouwen, samenwerken, verbinden, doen wat nodig is. Maar vergis je niet, deze zachte woorden hebben veel kracht. Die kracht komt los als je het lef hebt ze te gebruiken en je erna te gedragen. En dan vooral in kleine dingen, lokale initiatieven, groepen mensen, straten, buurten ondersteunen. Geen grote verhalen, maar klein kijken en lef hebben om te accepteren dat dingen ook gewoon mis kunnen gaan, het blijft mensenwerk. Maar ook bestuurlijk lef om niet op alle slakken zout te leggen als dit politiek zo uitkomt. Geef tijd en ruimte. Laat de zachte woorden hun kracht ontwikkelen. Dat is toch Rotterdams!